دون ژوان در جهنم (نمایش نامه)
دون ژوان اعیان‌زاده‌ای بوده است از مردم قرون وسطی، شاید. شاید هم تنها تصوری و مثالی بوده است از تجسم شور حیات و حس جسم، زائیده ذهن مشترک مردم در زمینه یک تمدن مسیحی، مانند دکتر فاوستوس، که او هم یا دانشمندی بوده است از مردم همان قرون وسطی، یا تنها تصوری و مثالی از تجسم تفکر در حیات ـ و او هم در زمینه یک تمدن مسیحی، برای همین هرگاه یادی از هریک از این دو میرفته است با یادی از شیطان و وابستگی به دنیای دوزخی همراه بوده است، چون آن مذهب و آن تمدن توقع ایمان بیگفتگو و بیپرسش را میداشت،و هر پرسش یا هر بستگی به جسم و اندیشه را ضدیتی به مذهب و به ایمان تلقی میکرد و از آن معنی بستگی به نیروهای ضد مذهب، به شیطان را میگرفت. و این روال رایج هرجور خشکاندیش است، در هر زمان و به هر رنگ بیفکری.